Yapımı 1914'te başlayıp 8 ay içinde "Haliç-Karadeniz Sahra Hattı" adıyla hizmete giren ve 1950'lerin başında sessiz sedasız kayıplara karışan İstanbul trenine ait bilgiler, yıllar süren bir araştırmayla kayıp demiryolu kitaplaştırıldı.
Yapımı 1914'te başlayıp 8 ay içinde "Haliç-Karadeniz Sahra Hattı" adıyla hizmete giren ve 1950'lerin başında sessiz sedasız kayıplara karışan "Kağıthane Treni"ne ait bilgiler, "Kayıp Bir Demiryolunun İzinde" ismiyle kitaplaştırıldı.
Kağıthane Belediyesince hazırlanan kitap, Prof. Dr. Emre Dölen, koleksiyoner Mert Sandalcı ve gazeteci Hüseyin Irmak'ın ortaklaşa yürüttüğü 18 yıllık çalışma sonuncunda "Kayıp Bir Demiryolunun İzinde" ismiyle yayımlandı.
İstanbul'un geçmişi ortaya çıktı
Halk arasında "Kağıthane Treni" olarak bilinen trenin, işgal yıllarında Anadolu'ya silah ve cephane taşınmasında da görev yaptığı ortaya çıkarıldı ve ayrıntılarına belgelerle yer verildi.
Türkçe ve İngilizce yayımlanan 344 sayfalık kitabın detayları, Gültepe Kültür Merkezi'nde gerçekleşen tanıtım programında aktarıldı.
Programda konuşan İstanbul İl Kültür ve Turizm Müdürü Dr. Coşkun Yılmaz, son zamanlarda yapılan kazılar ve araştırmalarda, İstanbul'un binlerce yıllık geçmişinin ortaya çıkarıldığını söyledi.
Ülkemiz güçlü
Yılmaz, yeni yapılacak olan kazılarla, çok daha eski kalıntıların çıkarılacağına inandığını belirterek, İstanbul'un tarihine farklı bir pencereden ışık tutan "Kayıp Bir Demiryolunun İzinde" kitabının tanıtımı için yapılan çalışmaların kendisine çok değerli anıları hatırlattığını dile getirdi.
Yılmaz, "Zeytin Dalı Harekatı"nın önemini işaret ederek, şunları kaydetti:
"Türkiye son 100-150 yıllık tarihinin en büyük kıskaçlarından birini yaşıyor. Tarih birbirine çok benzer, 1. Dünya Savaşına girmeden önce, parasını verdiğimiz halde İngilizler savaş gemilerini bize vermedi. Şimdi de diyorum ki onlar daha namuslularmış, hiç değilse müttefik değildik. Bugün kendilerini 'müttefik' addedenler ise hem parasını verdiğimiz silahları vermiyor hem de 'müttefikiz' diye diye düşmanlarımızı silahlandırıyorlar. Bugün Türkiye'nin içinde bulunduğu kıskaç ve kuşatılma ise 100 yıl öncesinden daha geri ve daha az tehlikeli değil ama bugünkü Türkiye'nin farkı, 100 sene öncesinden daha çok siyasi basiretini, dirayetini, idrakini, gücünü ve farkındalığını farkedip, bunu başarabilmesi ve daha çok kendisine ait olmasıdır."
Yılmaz, kitabın tanıtım programının da böyle günlerde yapılıyor olmasının ayrıca önemli olduğuna dikkati çekerek, "Bu kadar önemli günler içinde yaşadığımız bir ortamda bile bu kitabı konuşabiliyorsak, bu sahnede ve ben bu maket trenin önünde durabiliyorsam, tren maketinden çıkan kömür dumanından hep birlikte etkileniyorsak, bütün bu çalışmaların bugün hayata geçmesi bile bu ülkenin ne kadar güçlü olduğunun göstergesidir." ifadesini kullandı.
Kağıthane'den Anadolu'ya silah taşıdı
Tanıtım toplantısından önce gazetecilere açıklama yapan Kağıthane Belediye Başkanı Fazlı Kılıç ise kitabın hazırlık aşamasında, kapsamlı bir araştırma gerçekleştirildiğini belirterek, kitabın içerisinde yaklaşık 100 yıl öncesine dair bütün bilgilere yer verildiğini söyledi.
Kılıç, kitabın Türkçe ve İngilizce olarak hazırlandığını dile getirerek, şöyle devam etti:
"Kitaba konu olan demiryolu hattı, 1914'de yapımına başlanan ve 1915'de hizmet vermeye başlayan tarihi Kağıthane demiryolu Santral İstanbul kömürsüz kaldığında, İstanbul elektriksiz kalmasın diye ağaçlı alanlardan kömür taşıması için hızlıca oluşturulmuş bir hattır. Çünkü o yıllarda İstanbul işgal altındaydı. Hem İngiltere'den Santral İstanbul'a kömür getirilmesi mümkün değildi hem de Zonguldak'tan getirilmesi engellenmekteydi. Böylece bir çözüm üretilmişti. Aynı zamanda bu dönem içerisinde farklı bir görev üstlendi bu demiryolu, silahların Kağıthane'deki silah deposundan Anadolu'ya ulaştırılmasında farklı bir görev daha yürütmüş oldu"
"100 yıl sonra kayıp bir demiryolunun izinde"
Kitapta, Haliç silah depolarından trenle gece Ağaçlı-Karaburun'a çıkarılan mühimmatın, teknelerle İnebolu'ya aktarılma hikayesine yer veriliyor.
Bir mikro tarih çalışması olan kitapta, 1. Dünya Savaşı koşullarında fabrika ve gemilerin kömürsüz, şehrin ise elektriksiz kalma tehlikesini bertaraf etmek için Ağaçlı kömürlerinin Haliç'e taşınma öyküsü de tüm yönleriyle aktarılıyor.
Kayıp hattın güzergahını da günümüzde çekilen yer ve hava fotoğraflarıyla okuyucuya sunan kitap, karşılaştırma için demiryolunu gösteren eski haritaları kullanıyor.
Teknik metinlerle lokomotif ve vagonların çizimlerinde demiryolcu Alan Prior imzası bulunan kitapta, 1915'lerde Ağaçlı Ocak Müdürlüğü yapan Şevki (Sevgin) Bey'in ayrıntılı bilgiler içeren hatıratına da yer veriliyor.
