Yıllık yeni konut ihtiyacı 1 milyon civarında olan Türkiye’de son 10 yılın ortalama konut üretimi 750 binin altında kaldı. Bu durum ilk evini almak isteyenlerin konuta erişimini zorlaştırırken, fiyatların aşırı yükselmesini de beraberinde getiriyor. 2018’de 894 bin adeti bulan konut üretimi, 2020’de pandeminin etkisiyle 599 bine kadar geriledi, 2021’de 626 bin ve 2022’de ise 642 bin oldu.
Son yıllarda ev fiyatları ve kiraların katlanarak yükselmesinin değişik birçok nedeni var. Bunların başında ise ihtiyaca cevap verecek kadar konut üretilememesi geliyor. Türkiye’nin yıllık yeni konut ihtiyacı 1 milyon civarında olmasına rağmen, son 10 yıldaki ortalama konut üretimi 750 binin altında kaldı.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre; 2013-2022 yıllarını kapsayan 10 yıllık dönemde Türkiye’de 7 milyon 326 bin 802 daire için yapı kullanım izni (iskan) verildi. Bu konutların 510 bin 69’u kamu kurum ve kuruluşları tarafından üretilirken, 6 milyon 670 bin 508 adedi özel sektör tarafından üretildi. Geriye kalan 146 bin 255’i ise yapı kooperatifleri tarafından inşa edilerek kullanıma hazır hale getirildi.
ÜRETİM 2 KATINA ÇIKSA DA TALEBİ KARŞILAMIYOR
2003-2022 döneminde ise Türkiye’de 3 milyon 723 bin 381 konut üretildi. 2013-2022 dönemindeki konut üretimi, bir önceki 10 yıllık döneme (2003-2012) göre yaklaşık 2 katına çıksa da, artan talebi karşılamaması dikkat çekiyor. Artan nüfusa rağmen Türkiye’de konut sahipliliği oranı hala yüzde 60 seviyelerinde bulunuyor. Türkiye’deki nüfusun yüzde 40’ı ise kirada oturuyor. Böyle yüksek bir potansiyel olduğu halde, konut üretiminin talebi karşılamaktan uzak olması dikkat çekiyor.
BU YILKİ RAKAMLAR DA PEK PARLAK DEĞİL
2023’ün ilk çeyreğinde 126 bin 137 konuta yapı kullanma izin belgesi verilirken, bu rakam ikinci çeyrekte 106 bin 881’e düştü. Yılın ilk altı ayında 233 bin 18 konut için izin belgesi verildi ve bu rakam geçen yılın aynı dönemine göre düşük kaydetti. Bu durum, hem ilk evini almak isteyenlerin konuta erişimini zorlaştırıyor hem de fiyatların aşırı yükselmesini beraberinde getiriyor. Sektör temsilcileri, konut üretimin artırılmasını ve arzın güçlendirilmesi gerektiğini belirtiyor.
YAPI RUHSATI İZİNLERİNDE ARTIŞ VAR
İnşaat sektörünün hareketliliği ortaya koyan bir başka veri ise yapı ruhsatı izinlerine ilişkin verilerdir. TÜİK verilerine göre; Türkiye’deki belediyeler 2013-2022 döneminde toplam 8 milyon 144 bin 518 daire için yapı ruhsatı (inşaat yapma izni) verdi. Bu yılın Ocak-haziran döneminde ise 319 bin 500 daire için inşaat yapma ruhsatı verildi. Yılın ikinci çeyreğinde yapı ruhsatı sayısında görülen ciddi yükseliş dikkat çekiyor. İlk çeyrekte 130 bin 760 daire için verilen yapı izni sayısı yılın ikinci çeyreğinde 188 bin 740’a yükseldi.
Ofisi konuta dönüştürme izni var
Konut arzının talebe yetişmemesi nedeniyle ticari alanların (ofis) belli bir oranda konuta dönüştürülmesi için yasal düzenleme yapıldı. 12 Temmuz 2023 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Planlı Alanlar İmar Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik’e göre, atıl durumdaki boş ofislerden şartları uygun olanların, toplam konut oranı en fazla yüzde 50 olabilecek şekilde konuta dönüştürülebilmesi için belediye meclislerince karar alınabilmesi imkânı getirildi.
