Değerli paradan getirili paraya geçiş kapitalizmin asıl zaferiydi. Böylece para sınırsız üretilebilen bir borca dönüştü. Hatta istemsizce üretilen bir karakter kazandı. Bitimsiz faiz için istemsizce üretilmek durumuna düştü. Hani Oppenheimer, çekirdek çalışmaları atom bombasına dönüşünce pişmanlığını ifade etmişti ya, büyük ihtimal Gutenberg de matbaayı icadının para basımı için kullanılabileceğini bilse aynı pişmanlığı yaşardı. Yok, yok, gerçekten karşılaştırılabilir iki örnek verdim. Muvafık oldu.
Değerli paradan getirili paraya geçiş kapitalizmin asıl zaferiydi. Böylece para sınırsız üretilebilen bir borca dönüştü. Hatta istemsizce üretilen bir karakter kazandı. Bitimsiz faiz için istemsizce üretilmek durumuna düştü.
Hani Oppenheimer, çekirdek çalışmaları atom bombasına dönüşünce pişmanlığını ifade etmişti ya, büyük ihtimal Gutenberg de matbaayı icadının para basımı için kullanılabileceğini bilse aynı pişmanlığı yaşardı.
Yok, yok, gerçekten karşılaştırılabilir iki örnek verdim. Muvafık oldu. Sınırsız para basılacağını bilsem ben dahi matbaa ilk tanıtıldığında karşı çıkardım. Atom bombasına karşı çıkacağım gibi…
Evvelce borç borçlananındı. Bugünkü para sistemine geçiş ile borç ulusun oldu. Öyle bir algı oluştu ki çokları paranın başarısızlığının ancak ulusun başarısızlığında mümkün olduğunu sanır. Para üzerinde kurucunun portresinin bulunduğu, parayı (borcu) inkârın kurucuyu inkâr olacağı, kurucuyu inkârın ulus devleti inkâr olacağı bilgisiyle…
Aslında
piyasaların adalet enstrümanı
olan para doların hegemonyası ile adaletsizliğe neden oldu. Amacından saptı. Çünkü dolar parayı karakterinden saptırdı. Para ya herkesin ya hiç kimsenin olmalıdır. Bir tek devletin parası olacaksa ancak ve sadece barışçıl karakterdeki bir devletin buna hakkı vardır. Küresel ticaretteki payı ve paylaşımcılığı esas olur. Dünyaya jandarmalık küresel barışı sağlayabilir evet amma jandarma istikrara değil, istikrarsızlığa yatırım yapıyorsa başka. Hep bana diyorsa başka.
ABD borcu gayrisafi yurtiçi hasılasını geçtiğinden beri adaletin değil, adaletsizliğin enstrümanına dönüşen para,
servet biriktirme aracı olmaktan da çıktı.
Bugünden itibaren önümüzdeki süreçte büyük ihtimalle ABD borcu gayrisafi yurtiçi hasılasının birkaç katına kadar çıkacak. Kimse tasa etmiyorken ne diye dursunlar ki? Giderse 10 katına kadar yolu var. Nasıl olsa Türkiye gibi tüm dünya biraz da ABD için faiz ödüyor, nasılsa tüm dünya biraz da ABD için enflasyona katlanıyor.
Bu saatten sonra kimse servetini fiat parayla (itibari para, karşılık sunmayan kâğıt para) yapmaz. Zaten
enflasyonist varlıklar servet kategorisine girmez. Servet, deflasyonist varlıklarla biriktirilir.
Para ıslah edilirse başka. Servet biriktirme arzusu makulleştirilirse başka. Bu da ancak faizi reddetmek, zekâtı işler kılmakla olur.
Bu saatten sonra mümkün mertebe borç yapmak için büyük küresel yarış başlayacak. IMF dünyaya borç ikazı yaparken sanırım bugünü değil, yarının potansiyel borcunu gündeme çekiyordu. Hep söyledim Türkiye’de olan biten tüm dünya için demoydu. Ne kadar borç o kadar servet demek artık. Bu şu demek;
borç artık sadece rantı finanse edecek.
Bugün bir finansçıya gidin ve dünyanın en fizbl üretim projesini anlatın. Sizin projenizi finanse etmektense bir rant işini finanse etmekten çok daha memnun olacaktır. Konfor alanından yana tercihini kullanacaktır. Finansal sistem kendi gibi adama kredi verir. Böylece riski azaltır. Hatta riski sıfırlar.
Türkiye’de al krediyi git döviz al diye boşa mı söylediler. Rantı finanse edelim derken kendilerini batıracaklarını göremeyecek kadar da şuursuzdular. KKM gelmese bankalar sürdüremezdi.
Bu ortamda varlığa dönüşen borç servet,
varlığa dönüşmeyen borç beladır.
Varlıklar ise bu para sistemine göre belki ve büyük ihtimalle ucuz fiyatlanıyor. Ne demek istediğimi izah edeyim.
Mevcut para sistemi fiktif ve yüksek çarpanlı bir ortam meydana getirdi. Yüksek çarpan ortamının enstrümanlarından birisi ileri vadeli kontratlardır. Bu kontratların hacmi spottaki hacimden büyüktür. En temel ihtiyaç ürünleri ve stratejik girdiler bu kontratlarla fiyatlanır.
Mesela ekranlardaki ne petrol fiyatları gerçek fiyatlardır ne buğday fiyatları ne de altın fiyatları… Aslında balık hali mezatları gibi spotta anlık olarak yüksek dalgalanma gösterecek bu gibi varlıkların fiyatı spotu ezen ileri vadeli kontrat hacmiyle belirlenir. Bir anlamda ileri vadeli kontrat fiyatları gerçek fiyat olmuştur.
Zor anlaşılıyorsa Trump’la beraber gündemi meşgul eden kripto paralar üzerinden örneklendireyim. Kripto paraların çok yüksek volatilitesi olduğunu artık herkes bilir. Bu volatilitenin sebebi spot baskın karakterindendir. Fiyat kontratla belirlense durulur. (Sınırlı üretilebilen kripto paraları kastediyorum.)
Kontrat sistemi nasıl çalışır? Tıpkı sınırsız üretilen kripto paraların ihtiyaç halinde yakılması gibi. Bir kısmı yakılmak üzere vadeli işlem piyasalarında her iki yönlü kontratlar açılır. Hacim, malın miktarından bağımsız olduğu gibi çift yönlü kontratlar nedeniyle de bir katman daha artırılır. Fiyatsa çift taraflı kontratlar sayesinde çok dar bir banda sıkıştırılır. Teminatlar yatırılır. İki yönlü kontratlardan bir kısmı yanar bir kısmı çıkar, hiçbir kontrat tek başına fiyatı belirleyecek ağırlıkta olamaz, spottan katlarca büyük olan bu evrende nihayet istikrarlı bir paçal fiyat oluşur.
İşte, şimdi sallantıda olan ve Trump’ın gittiği kadar sürdürmeyi gitmediği yerde kendisinin değiştireceği bu para sistemi yıkıldığında kontrat evreni de çökeceğinden ortaya büyük bir volatilite çıkacaktır. Ve büyük ihtimalle sonraki dengelenme son günkünden değil belki ama bugünkü değerlerden daha yüksek bir seviyede gerçekleşecektir. Hem de neyin para olacağından bağımsız olarak.
En son şunu ekleyeyim; dünyanın en borçsuz ülkelerinden olan Türkiye kaçınılmaz olan para sisteminin değişim sürecini kolay atlatacaktır.
#Ekonomi
#enflasyon
#Yusuf Dinç
