Türkiye'ye getirilen 600 milyon sahte dolar döviz piyasasını karıştırdı. Para makineleri ve ATM'ler de bu paraları ayırt edemediği için döviz bürolarında alım satım durdu.
Piyasada tahminlere göre 600 milyon dolar tutarında sahte 50 ve 100 dolar olduğu söyleniyor. Bu yüzden döviz büroları ve Kaplı Çarşı esnafı 50 dolar ve beyaz bir önceki baskı olan 100 dolarları kabul etmiyor.
Para sayma makineleri ve ATM’ler bile ayırt edemiyor
Gerçeğinden ayırt edilmesi çok zor olduğu belirtilen bu dolarların, yazılım güncellemesi yapılmayan para sayma makinelerinden geçtiği belirten Tüm Yetkili Müesseseler ve Döviz Bürolar Derneği (TÜYEMDER) Yönetim Kurulu Üyesi Mustafa Ünver, “Vatandaşların yanlış anlaşılmaya mahal vermemek adına ve mağduriyet yaşanmaması adına şu anda döviz büroları yetkili müesseseler 50 dolar ve beyaz bir önceki baskı olan 100 dolarların alım ve satımını bir müddet durdurdu. Bunlarla alakalı para sayma makinelerine yazlım güncellemeleri gelecek. Muhtemelen bir hafta 10 günü bulur diye tahmin ediyorum” açıklamasında bulundu.
Piyasa durma noktasına geldi: Kimse almak istemiyor
Ünver, basılan sahte dolarların neredeyse bire bire yakın bir sahtecilikte olduğunu dolayısıyla konunun uzmanı olmayan sıradan bir vatandaşın anlamasının mümkün olmadığına vurgu yaparak şunları söyledi:
“2 tane para düşünün. Birisini darphane basmış birisini de darphane gibi bir yer basmış. Materyaller klişeler ve kâğıt kalitesi benzer yapıldığı için çok küçük detayları var. Bunları da uzmanlar ince ince, detaylı bir şekilde incelediğinde ortaya çıkıyor ve konunun uzmanı olmayan sıradan bir vatandaşın anlaması zor. Piyasada neredeyse bire bire yakın bir sahtecilikten bahsediyoruz. Çünkü cihazlardan geçiyor, ATM'lerden, banka para sayma makinelerinden geçiyor. Hepsi değil ama bazıları geçebiliyor. Dolayısıyla sektörümüz de buna yönelik böyle bir tedbir durumuna geçmiş durumda.”
Türkiye'ye nereden geldiği belli oldu
Ünver, son dönemde dolaşımda olan sahte dolar banknotlarının çoğunun Ortadoğu, Asya, Balkan ve İran üzerinden Türkiye'ye sokulduğunu söyledi. Yakalanan dolar haricinde farklı şekillerde giren dolarlar mevcut olduğuna da değinen Ünver, “Bahsedilen rakam 600 milyon civarında diye bir duyum aldık. Özellikle yoğun bir şekilde 50 dolar. Henüz gerçekliği teyit edilmedi. Çünkü biz 50 dolarları para sayma makinesinin ithalatçısı olan firmaya gönderdik. Onlar da bize fabrikalara gönderdiklerinde çok kaliteli yapıldığını, neredeyse bire bir olduğu yönünde bilgi dönüşü yaptılar” dedi.
'Kesinlikle almayın' diyerek uyardı
Son olarak Ünver, vatandaşları dikkatli olmaları konusunda uyararak şöyle konuştu:
“Mağduriyet yaşamaları açısından vatandaşlar kesinlikle banka ve yetkili müesseseler haricinde hiçbir yerden hiç bir işletmeden hiçbir şahıstan döviz alım satım işini yapmamalılar. Türkiye'de 950 taneye yakın yetkili müessese var ama 65-70 bin adet kuyumcu, 20-25 bin adet elektronik para transferi merkezleri, bir o kadar da dövizci adı altında kaçak çalışan yerler var. Dolayısıyla tekrar ediyorum vatandaşlar yetkili müesseseler ve bankalar haricinde hiçbir şekilde döviz alım satımı yapmamalı.”
Sahte dolar nasıl anlaşılır?
Para sayma makinelerinden bile geçen sahte dolar banknotlarının fiziki temasla anlaşılmasının çok zor olduğu belirtilirken dikkat edilmesi gereken noktalar tek tek sıralandı.
Kağıdının ham maddesi pamuk
Doların kâğıt hamurunun yüzde 75’inin pamuk, yüzde 25’si ketenden oluştuğu; bu nedenle pamuk fiyatlarındaki artışın doların üretim maliyetini de etkilediği belirtiliyor. Tüm ABD dolarları ultraviyole ışığı emen pamuk-keten esaslı kağıda basılmasının yanı sıra, içinde kırmızı ve mavi kılcal lifler yer alıyor. Bunun yanında para serileri emniyet şeridi ve UV ışık altında parlama göstermekte. Ancak yine de uzmanı olmayanların anlaması kolay değil. Ayrıca, Merkez Bankası’nın internet sitesinde yer alan bilgiye göre, orijinal TL banknot kâğıdının da yüzde 100 pamuk elyafından üretiliyor.
Mikro yazı
Emniyet Genel Müdürlüğü’nde yer alan bilgilere göre, 50 doların ön yüzünde bulunan portrenin etrafındaki üç sıradan oluşan çerçeve çizgilerin son sırasında ‘The United States Of America’ ibaresi mikro şekilde yazılı. 2004 baskısında ise banknotun ön yüzünde bulunan ABD Merkez Bankası mührünün sağında ve sol üstündeki iki adet yıldızda, tekrarlanarak yazılı “USA 50”, “USA FIFTY” ibareleri var. Bunun yanı sıra portedeki şahsın gömleğinin sol yakası üzerinde ‘The United States of America’ ibareleri mikro şekilde yazıyor.
Renk değiştiren mürekkep
EGM’de yer alan bilgilere göre, 50 dolarlık banknotların ön yüzünde bulunan “50” rakamına dik bakıldığında yeşil, açılı bakıldığında siyah renkte görüntü veriyor. 2004’teki baskıda ise “50” sayısı banknot yukarıya ve aşağıya doğru eğildiğinde bakır renginden yeşile dönüşmesiyle biliniyor.
Emniyet şeridi
Doların gerçek olduğunu anlamak için en garantili yöntemin, paranın ipi içerisindeki yazıyı kontrol etmek olduğu ifade ediliyor. Doları ışığa tutup, güvenlik şeridine bakıp; bu şeritte USA ve banknot tutarı yazıyor mu bakılmalı. Örneğin, 100 dolarlık bir banknotta USA HUNDRED yazısını paranın iki tarafında da görmek gerekiyor.
Yeni baskının kokusu ağır
Çoğuna göre bu yöntem faydalı olmasa da bazı uzmanlar sahte doların kokusundan ayırt edilebildiğini söylüyor. Sahte ya da gerçek olsun, her yeni basılan paranın kokusunun ağır olduğu; ancak bu kimyasal kokusundan yola çıkılarak yeni basımın gerçek mi sahte mi olduğundan şüphelenebileceği üzerinde duruluyor.
Elinizdeki dolarları kontrol edin
Şu anda piyasaya sürülen sahte dolarları uzman olmayanların gerçeğinden ayırt etmesi neredeyse imkansız. Yine de elinizdeki dolarlarda bazı detaylara dikkat etmek fayda sağlayabilir. 1996 yılından sonra tedavüle sürülen banknotlarda emniyet şeridi kullanılıyor. ABD Doları banknotları ışığa tuttuğumuzda enine dik olarak yerleştirilmiş şekilde üzerinde 100 ve 50 ABD Doları banknotlarda rakamla kupür değeri ve “USA” ibaresi bulunuyor.
20, 10 ve 5 ABD Doları banknotlarda ise kupür değerleri yazı olarak yazılmış olup, yanında “USA” ibaresi
bulunmaktadır.
ABD Doları banknotlar ışığa tutulduğunda ön yüzü sağ tarafında bulunan boşlukta para kağıdının üretimi sırasında kağıdın inceltilmesi yöntemi ile basılmış banknot üzerinde bulunan resmin filigran olarak bir kopyası yer alıyor.
2008 yılında tedavüle sürülen 5 dolarlık banknotta iki adet filigran bulunmaktadır. Portrenin sağ tarafında, eski tasarımlı 5 dolarlık banknotlarda bulunan Başkan Lincoln’un filigran portresi yerine büyük 5 rakamı filigranı ile portrenin sol tarafından üç adet küçük 5 rakamından oluşan bir sütun eklendi.